فیلترهای مخصوص گاز یا ذرات متشکل از یک یا دو فیلتر هستند که توسط اعمال فیزیکو شیمیایی و شیمیایی قادر به نگهداری ذرات آلاینده هوا برد هستند. محدودیت استفاده از فیلترهای تنفسیاز فیلترهای تنفسی که بر روی ماسکهای تمام صورت ( Full face ) نیم صورت ( half- mask )یا ماسکهای دهانی ، نصب شده اند به شرایط محیطی بستگی دارد. اطلاعات زیر جنبه عمومی داشته و با قوانین خاص هر کشور در این زمینه تکمیل شده و قابل کاربرد هستند. تنها افرادیکه کاملاً به محدودیت و طرز استفاده از فیلترها آگاهی دارند مجاز به استفاده از آنها هستند.

فیلترهای مخصوص گاز بر اساس دو استاندارد اروپایی EN 141 و EN 371 بوده و به انواع زیر تقسیم می شوند که نوع هر کدام به رنگ و حروف مشخص شده اند.

نوع فیلتر	رنگ مشخص کننده	محدوده مورد استفاده
A	قهوه ای	گازها و بخارات آلی با نقطه جوش بیش از 0c 65
AX	قهوه ای	گازها و بخارات آلی با نقطه جوش کمتر از 0c 65
B	خاکستری	گازها و بخارات غیر آلی ( معدنی ) مانند : cl2 ، H2s ، Hcl
E	زرد	گازهای اسیدی از قبیل: سولفور دی اکسید so2 و اسید کلریدریک Hcl
K	سبز	آمونیاک
co	سیاه	دی اکسید کربن
Hgp3	قرمز- سفید	بخارات جیوه
NOP3	آبی – سفید	گازهای نیترو ، گروه NO دار
Reactor – p3	نارنجی-سفید	ید رادیواکتیو مانند متیل ید رادیو اکتیو

جدول راهنمای انتخاب ماسکهای تنفسی فیلتردار

وسیله	زمان (TLV=حد مجاز)	محدودیتها
ماسک تمام صورت یا ماسک دهانی ، ماسکهای پرقدرت تمام صورت با فیلتر P1	4	در نشتی های زیاد و نفوذ بالای مواد توصیه نمی شود. برای ذرات مایع، مواد رادیواکتیو و سرطانزا و میکرو ارگانیسمها و همچنین برای عوامل بیوشیمیایی مناسب نیست
ماسک تمام صورت یا نیم صورت و ماسکهای پر قدرت ( turbo)با فیلتر P2	15	برای مواد رادیو اکتیو، میکروارگانیسمها و عوامل بیوشیمی مناسب نیستند.
ماسکهای تمام صورت و توربو ماسک با فیلتر P3	400	---
ماسکهای نیم صورت یا 1/4 صورت با فیلتر P1	4	برای ذرات مایع ، عوامل بیوشیمی ، رادیو اکتیو و سرطارنزا مناسب نیستند
ماسکهای نیم صورت یا 1/4 صورت با فیلتر P2	10	برای مواد رادیو اکتیو، میکرو ارگانیسمها و عوامل بیوشیمیایی مناسب نیستند
ماسکهای نیم صورت یا 1/4 صورت با فیلتر P3	30	برای مواد رادیو اکتیو، میکرو ارگانیسمها و عوامل بیوشیمی مناسب نیستند
ماسکهای تمام صورت یا ماسکهای دهانی با فیلتر مخصوص گاز	400	برای فیلترهای HgP3,AX,SX,E,B,A و NoP3 که محدودیتهای خاصی جهت استفاده دارند و در قسمت (چگونگی استفاده)شرح داده شده اند. جهت اطلاعات بیشتر به استانداردهای EN12947,372,EN 341. EN 141 و 12942 بر روی ماده رجوع شود
ماسکهای نیم صورت یا 1/4 صورت به همراه فیلتر گازی	30
وسیله با فیلتر مرکب در اشکال شدید	حدود ذکر شده در بالا برای فیلترهای گازی و ذرات باید با هم اعمال شود

استفاده از فیلترهای گازی نباید از حدود زیر تجاوز کند :

1/0% حجمی برای دسته 1 ، 5/0% برای دسته 2 و 1% برای دسته 3 مطابق با EN 141, 341 .
* استفاده از فیلترهای گازی به همراه توربوماسکها نباید متجاوز از حدود ( غلظتهای) زیر باشد :
05/0% برای دسته 1 ، 1/0% برای دسته 2 مطابق با EN 12942 , EN 12941 .

نکاتی برای استفاده :

- فیلترهای گازی اگر به طور آب بندی شده مناسب ( Seal ) نگهداری شوند تا زمان اتمام تاریخ مصرف آنها قابل استفاده اند. فیلترهای مخصوص گرد و غبار قابل انبار کردن بوده و می توان چندین نوبت از آنها استفاده نمود.
- فیلتر را از درون بسته بندی خارج کرده ، پلمبهای آنرا برداشته و به ماسک ( فول فیس یا نیم صورت یا دهانی )متصل کنید. سپس می توان ماسک را مورد تست نشت یابی و استفاده قرار داد.
-فیلترها حتی اگر بعد از اولین استفاده به طور مناسبی Seal شده باشند بعد از گذشت 6 ماه ( غیر قابل استفاده ) می شوند.بنابراین توصیه می شود تاریخ بازکردن و استفاده از فیلتر بر روی آن نوشته شود.
-ماسکهای تنفسی فیلتردار تنها در اماکنی قابل استفاده اند که اتمسفر آن حداقل دارای 17% حجمی اکسیژن باشد. این وضعیت در اماکن روباز و محیطهای با تهویه مناسب وجود دارد. در حالیکه در مخازن ، آب انبارها ، آبروهای زیر زمینی ، چاهها و غیره غلظت اکسیژن بندرت در حد لازم برای استنشاق است. بنابراین ورود به چنین اماکنی با ماسکهای فیلتر دار مطلقاً ممنوع است. وقتی طبیعت گاز یا آلاینده ناشناخته باشد ، استفاده از ماسک فیلتردار ممنوع است.
-هیچکس نمی تواند از زمان کارکرد یک فیلترگازی خبر بدهد چون عواملی از قبیل : رطوبت هوا ، دما و میزان هوای مورد نیاز جهت تنفس روزانه در این میان نقش بازی می کنند. بدلیل اینکه فیلترها بتدریج اشباع می شوند ، هنگامی که غلظت آلاینده به حد کافی پائین باشد بوکردن گاز بعنوان یک عامل هشدار دهنده جهت جلوگیری از صدمه به بافتها مفید خواهد بود. اما این خصوصیت در مورد گازهای بی بو و بی مزه از قبیل منوکسید کربن صادق نیست. برای چنین گازهایی احتیاطات ویژه در نظر گرفته می شود.
توجه : فردیکه دچار نقص در سیستم بویایی است یا افرادیکه ریش دارند بدلیل Seal نشدن کامل ماسک بر روی صورت نباید از ماسکهای فیلتردار استفاده کنند.
*فیلترهای HgP3 برای بیش از 50 ساعت نباید مورد استفاده واقع شوند.
* فیلترAX فقط یکبار قابل استفاده است ( یکبار مصرف ).
* فیلترهای NoP3نیز یکبار مصرفند.
* فیلترهای با وزن بیش از 300 گرم نباید مستقیماً به ماسکهای نیم صورت متصل شوند.
* فیلترهای با وزن بیش از 500 گرم نباید مستقیماً به ماسکهای تمام صورت متصل شوند.
* فیلتر 104 برای co باید تنها یکبار مصرف شود با حداکثر غلظت 25/0% و حداکثر زمان 30 دقیقه .
* فیلتر 104 قابل نگهداری در کیسه پلاستیکی Seal شده بوده و قبل از استفاده باید باز شود.

جدول دسته بندی فیلترها بر اساس غلظت فیلتر گازی

دسته ( کلاس ) فیلتر گازی	بیشترین غلظت گاز مجاز
1- قابلیت جذب : پائین ( عمدتاً در فیلترهای جدا )	حداکثر 1/0% حجمی
2- قابلیت جذب : متوسط ( عمدتاً فیلترهای درون پیچ)	حداکثر 5/0 % حجمی
3- قابلیت جذب : بالا ( فیلترهای کانیستر دار)	حداکثر 1% حجمی

جدول انتخاب وسیله حفاظتی تنفسی مجهز به فیلتر

نوع وسیله محافظ	حاصلضرب غلظت آستانه	محدودیتها
ماسک فول فیس با فیلترP2	O.E.L(1)×15 ( حدود تماس شغلی)	در مقابل عوامل رادیواکتیو ، میکروارگانیسمها و عوامل فعال بیوشیمیایی کارآیی ندارد
ماسک تمام صورت با فیلتر P3	O.E.L×400
ماسک نیم صورت با فیلتر P2	O.E.L×10	در مقابل عوامل رادیواکتیو ، میکروارگانیسمها و عوامل فعال بیوشیمیایی کارآیی ندارد
ماسک نیم صورت با فیلتر P3	O.E.L×30
ماسک تمام صورت با فیلتر گازی	O.E.L×400	فیلترگازی مدل HgP3,AX,SX,,E,B,A و NoP3 که کاربردهای متفاوتی دارند (EN 141,371,372 )
ماسک نیم صورت با فیلتر گازی	O.E.L×30
وسیله حفاظ تنفسی با فیلتر مرکب	برای حد آستانه گازها و ذرات دارای اعتبار هستند. در این مورد پایین ترین مقدار اعمال می شود.
ماسکهای صورت قوی به همراه فیلتربا کدهای : TM2P (TMP2) و TM3P (TMP3)	O.E.L×100 O.E.L×500
کلاهها یا مقنعه های تهویه دار با فیلترهای مخصوص ذرات با کدهای : TH1P (THP1) و TH2P (THP2)	O.E.L×5 O.E.L×20	وسایل حفاظت کننده دستگاه تنفسی” باز” از قبیل کلاه خودها یا مقنعه ها حفاظت کافی را در مواردیکه سیستم دهنده هوا دچار نقص و عیب باشد ، تامین نمی کنند. بنابراین نباید جهت حفاظت در مقابل عوامل سرطانزای خیلی سمی یا عوامل رادیو اکتیو،میکروارگانیسمها و یا عوامل فعال از لحاظ بیوشیمیایی مورد استفاده واقع شوند.

(1-Occupational Exposure Limit ( O.E.L

زمان ( مدت ) استفاده :

- زمان استفاده از یک فیلتر بستگی به بار ورودی به آن دارد از قبیل : نوع و غلظت آلاینده ، بارکاری فرد استفاده کنند ( میزان فعالیتی که فرد با فیلتر در محیط انجام می دهد).
- فرد استفاده کننده می تواند از روی ظهور یا پیدایش بو ، مزه و تحریک ایجاد شده از خروجی فیلتر گازی کارآیی یا عدم کارآیی فیلتر را تعیین کند. ( حدودی ).
- فیلترهایی که در مقابل آلاینده ها مورد استفاده واقع می شوند بدون اینکه بو ، مزه یا تحریک ایجاد کنند جهت تشخیص مدت زمان مورد مصرف نیاز به قوانین خاصی دارند.
- برای فیلترهای 3 Hg-P، حداکثر زمان مورد استفاده 50 ساعت است.
- فیلترهای مرکب و گرد و غبار باید هنگامی که مقاومت تنفسی در آنها خیلی زیاد شد ، تعویض شوند.
( احساس تنگی نفس در ماسک یا سخت شدن تنفس).

شرایط انبار و نگهداری :

فیلترها توسط شرکتهای سازنده آببندی Seal شده اند ( فیلترهای گاز ، گرد و غبار و مرکب ) ، فیلترهای نو را که هنوز از بسته اصلی خارج نشده اند می توان در دمای اتاق و محافظت در مقابل گرد و غبار محیطی نگهداری نمود. زمان نگهداری فیلترهای مرکب و گازی

ماسک های تنفسی